Η Αμερική προσπαθεί να συνέλθει από την ομιλία-σοκ του 82χρονου θρύλου του Χόλιγουντ στο συνέδριο των Ρεπουμπλικανών.
Καθώς κυλούσαν τα αμήχανα 10 λεπτά και 40 δευτερόλεπτα της ομιλίας του στο συνέδριο των Ρεπουμπλικανών, με τον Κλιντ Ίστγουντ να συνομιλεί με μια καρέκλα αδειανή, απευθυνόμενος τάχα στον κατά την άποψή του "αποτυχημένο" πρόεδρο Μπάρακ Ομπάμα και ξεστομίζοντας ειρωνείες και ανακρίβειες (όπως ότι οι άνεργοι στις ΗΠΑ ανέρχονται σε 23 εκατομμύρια, αντί του ορθού 13), οι σύμβουλοι του Μιτ Ρόμνεϊ κοιτούσαν τα ρολόγια τους, δάγκωναν τα χείλη και προσεύχονταν σιωπηλά το μαρτύριο να τελειώσει. Ας πρόσεχαν. Ας είχαν μελετήσει λίγο τη διαδρομή του ομιλητή- έκπληξη, του μεγάλου "γκανιάν" του Χόλιγουντ, που θα κέρδιζε την επικοινωνιακή παρτίδα για λογαριασμού του υποψηφίου τους. Θα είχαν καταλάβει ότι ένας Κλιντ Ίστγουντ δεν έρχεται ποτέ κατά παραγγελία. Δεν καταλαβαίνει από προκαθορισμένα θέματα και χρονικά περιθώρια, σιχαίνεται το autocue και -κυρίως- δεν υπηρετεί την ατζέντα κανενός. Παρά μόνο περιστασιακά, και εφόσον αυτή συμπίπτει με τις δικές του αρχές.
Ας είχαν διαβάσει τουλάχιστον τον Κρίστοφερ Ορ, στο Atlantic, λίγες ώρες πριν: "Ό,τι και αν έχει να πειο 82χρονος σταρ απόψε, θα ήταν φρόνιμο να μην τον πάρει κάποιος πολύ στα σοβαρά". Φανατικός υπέρμαχος της ελευθερίας βούλησης και της αυτοδιαχείρησης του ατόμου, με βασική αρχή ότι κάθε άνθρωπος πρέπει να αφήνεται στην ησυχία του και να πορεύεται όπως επιθυμεί, αρκεί να κατανοεί και να σέβεται τους άλλους και να ζει εντός των ορίων-δυνατοτήτων του, ο Ίστγουντ βασικά είπε στην πολύκροτη, αυτοσχέδια ομιλία του, την οποία οι περισσότεροι έσπευσαν να χαρακτηρίσουν γεροντικό ασυνάρτητο παραλήρημα, ότι ο λαός είναι το αφεντικό. Οι πολιτικοί είναι απλοί υπάλληλοι που ζητιανεύουν κάθε τόσο την ψήφο, αλλά, όταν δεν κάνουν τη δουλειά τους, πρέπει να πηγαίνουν σπίτι τους. Στον πυρήνα της δικής του συλλογιστικής, όπως και στις αριστουργηματικές ταινίες του της τελευταίας εικοσαετίας, βρίσκεται η ηθική ακεραιότητα: κάθε άνθρωπος πρέπει να εκπληρώνει τις υποσχέσεις του, να εκτελεί την αποστολή του και να συναντά το πεπρωμένο του.
Συγνώμη, αλλά αυτό δεν έχει κομματικό χρώμα. Κατά βάθος, η ομιλία Ίστγουντ προς Ρεπουμπλικανούς δεν είναι μόνο μία από τις πιο "παράξενες" προεκλογικές στιγμές στην ιστορία των ΗΠΑ, όπως έσπευσαν να τη χαρακτηρίσουν, είναι ίσως η πιο ανατρεπτική. Ο Ντέιβιντ Ντένμπι στο New Yorker ήταν από τους πρώτους που έσπευσαν να τον υπερασπιστούν: "Πολλοί σχολιαστές παραπονούνται για τον ξύλινο, προκατασκευασμένο λόγο των ομιλιτών των συνεδρίων και, όταν κάποιος αποτολμά κάτι εκτός κειμένου, κάπως περίεργο, το αντιμετωπίζουν σαν καταστροφή..."
Το κομματικό ακροατήριο -ανάμεσά τους θρησκόληπτοι, ακραία συντηρητικοί, πολέμιοι των εκτρώσεων, αρνητές της θεωρίας της εξέλιξης και φανατικοί υπέρμαχοι της οπλοκατοχής- τον αποθέωσε. Πόσοι ήξεραν ότι έχει ψηφίσει και Δημοκρατικούς στο παρελθόν; Ότι τάσσεται κάθετα εναντίον κάθε στρατιωτικής επέμβασης σε τρίτη χώρα, είτε αυτή λέγεται Κορέα, Βιετνάμ, Αφγανιστάν ή Ιράκ; Ότι αναγνωρίζει το δικαίωμα επιλογής στην άμβλωση και είναι υπέρ των γάμων των ομοφυλοφίλων; Ότι τον "καίει" η παγκόσμια υπερθέρμανση και η καταστροφή του περιβάλλοντος; Ότι χάρηκε με την εκλογή Ομπάμα, πιστεύοντας ότι ξημερώνει μια νέα μέρα κατευνασμού των φυλετικών παθών για την Αμερική, αλλά πιστεύει ότι οι Δημοκρατικοί όσο και οι Ρεπουμπλικανοί έχουν παραβιάσει θεμελιώδεις αρχές τους προδίδοντας τους ψηφοφόρους τους; Πόσοι θυμούνταν ότι η περιβόητη διετής θητεία του (1986-88) ως δημάρχου στην παραλιακή πόλη Καρμέλ της Καλιφόρνια είχε στόχο να χαλαρώσει τη νομοθεσία για τις χρήσεις δημόσιου χώρου, να επιτρέψει τα παγωτά και τα φρίσμπι στα πάρκα; Και ότι, όταν ο πατέρας Μπους διανοήθηκε να τον ορίσει συνυποψήφιο, εκείνος γύρισε την πλάτη, αστειευόμενος πως ποτέ δεν του άρεσαν οι δεύτεροι ρόλοι;
Ο Ίστγουντ χαρακτηρίζει ευνοϊκό μπουρίνι την αλληλουχία ταινιών -από τους αριστουργηματικούς "Ασυγχώρητους" στο "Million Dollar Baby", από τις "Σημαίες των πατέρων μας" και τα "Γράμματα από την Ιβοζίμα" στην "Ανταλλαγή" και στο "Gran Torino"- που τον τοποθέτησε, μετά τα 60 χρόνια του, στο πάνθεον της κινηματογραφικής δημιουργίας. Αυτόν, που η θρυλική κινηματογραφική κριτικός Πολίν Κάελ κάποτε είχε χαρακτηρίσει "προσωποποίηση του μεσαιωνικού φασισμού", με αφορμή την περσόνα του επιθεωρητή Κάλαχαν. Με τις μεταγενέστερες ταινίες του, αποδόμησε και αποκήρυξε τα πάντα. Την εξιδανίκευση της βίας, την αποθέωση της αυτοδικίας, το τρίπτυχο πατρίς-θρησκεία-οικογένεια, τους μύθους στους οποίους στηρίζεται το αμερικάνικο "μεγαλείο". Όχι πως δεν πιστεύει πια σε αυτό, ίσα-ίσα, το υπερασπίζεται με όλες του τις δυνάμεις. Απλώς, θεωρεί πως πηγή του είναι ο άνθρωπος -ο ανώνυμος ήρωας, ο βιοπαλαιστής, η ανυπεράσπιστη μάνα που παλεύει με το σύστημα, το φτωχό κορίτσι που ματώνει στο ρινγκ, ο μισαλόδοξος γέρος της διπλανής πόρτας που τη δεδομένη στιγμή θα θυσιαστεί για να πράξει το σωστό. Το είπε: Δημοκρατικοί, Ρεπουμπλικανοί, Φιλελεύθεροι, είστε οι καλύτεροι στον κόσμο.
Στα media -παραδοσιακά, ηλεκτρονικά και social- ξέσπασε θύελλα. Τον ειρωνεύτηκαν, τον χλεύασαν. Καρφί δεν του καίγεται. Είναι, να θυμίσουμε, ο άνθρωπος που στο απόγειο της δόξας του ως σκληρός του Χόλιγουντ (1978) γύρισε κωμωδία με συμπρωταγωνιστή έναν ουρακοτάγκο. Είναι ο ζωντανός θρύλος, ο οποίος επιτρέπει στην κατά 37 έτη νεότερη σύζυγό του (με ρίζες αφρικανικές, ιαπωνικές, ευρωπαϊκές και λατινοαμερικανικές) να "διασύρει" το όνομα, μετατρέποντας την οικογένεια σε ριάλιτι σόου. Έχει και "πληρώνει". Έχει το ανάστημα, το ειδικό βάρος, τη σοφία των χρόνων του, το ηθικό και καλλιτεχνικό κεφάλαιο. Δουλεύει ασταμάτητα, γιατί θυμάται τον πατέρα του, ο οποίος όταν σταμάτησε μαράζωσε και πέθανε. Και όταν του δίνεται η ευκαιρία να εμπλακεί στα πολιτικά, κάνει του κεφαλιού του. "Αυτός ο άνθρωπος παραμένει ένα μυστήριο για μένα, έχω πολλά ερωτήματα αναπάντητα", είχε πει προμοτάροντας την ταινία του για τον Τζ. Έντγκαρ Χούβερ, αυτό το ψυχογράφημα που εστίαζε τόσο στη μακιαβελική δράση όσο και στις ανθρώπινες αδυναμίες και στην ομοφυλοφιλία του. Ε, το ίδιο μυστηριώδης παραμένει και ο ίδιος. Και καλά θα κάνει η Αμερική, δεξιά και αριστερή, όσο τον έχει, να τον χαίρεται.
Η ομιλία του Κλιντ Ίστγουντ στο συνέδριο των Ρεπουμπλικανών υπάρχει σε βίντεο εδώ.
Το κείμενο το έγραψε ο Γιώργος Τσίρος για το Κάπα της Καθημερινής, 9/9/2012.
Καθώς κυλούσαν τα αμήχανα 10 λεπτά και 40 δευτερόλεπτα της ομιλίας του στο συνέδριο των Ρεπουμπλικανών, με τον Κλιντ Ίστγουντ να συνομιλεί με μια καρέκλα αδειανή, απευθυνόμενος τάχα στον κατά την άποψή του "αποτυχημένο" πρόεδρο Μπάρακ Ομπάμα και ξεστομίζοντας ειρωνείες και ανακρίβειες (όπως ότι οι άνεργοι στις ΗΠΑ ανέρχονται σε 23 εκατομμύρια, αντί του ορθού 13), οι σύμβουλοι του Μιτ Ρόμνεϊ κοιτούσαν τα ρολόγια τους, δάγκωναν τα χείλη και προσεύχονταν σιωπηλά το μαρτύριο να τελειώσει. Ας πρόσεχαν. Ας είχαν μελετήσει λίγο τη διαδρομή του ομιλητή- έκπληξη, του μεγάλου "γκανιάν" του Χόλιγουντ, που θα κέρδιζε την επικοινωνιακή παρτίδα για λογαριασμού του υποψηφίου τους. Θα είχαν καταλάβει ότι ένας Κλιντ Ίστγουντ δεν έρχεται ποτέ κατά παραγγελία. Δεν καταλαβαίνει από προκαθορισμένα θέματα και χρονικά περιθώρια, σιχαίνεται το autocue και -κυρίως- δεν υπηρετεί την ατζέντα κανενός. Παρά μόνο περιστασιακά, και εφόσον αυτή συμπίπτει με τις δικές του αρχές.
Ας είχαν διαβάσει τουλάχιστον τον Κρίστοφερ Ορ, στο Atlantic, λίγες ώρες πριν: "Ό,τι και αν έχει να πειο 82χρονος σταρ απόψε, θα ήταν φρόνιμο να μην τον πάρει κάποιος πολύ στα σοβαρά". Φανατικός υπέρμαχος της ελευθερίας βούλησης και της αυτοδιαχείρησης του ατόμου, με βασική αρχή ότι κάθε άνθρωπος πρέπει να αφήνεται στην ησυχία του και να πορεύεται όπως επιθυμεί, αρκεί να κατανοεί και να σέβεται τους άλλους και να ζει εντός των ορίων-δυνατοτήτων του, ο Ίστγουντ βασικά είπε στην πολύκροτη, αυτοσχέδια ομιλία του, την οποία οι περισσότεροι έσπευσαν να χαρακτηρίσουν γεροντικό ασυνάρτητο παραλήρημα, ότι ο λαός είναι το αφεντικό. Οι πολιτικοί είναι απλοί υπάλληλοι που ζητιανεύουν κάθε τόσο την ψήφο, αλλά, όταν δεν κάνουν τη δουλειά τους, πρέπει να πηγαίνουν σπίτι τους. Στον πυρήνα της δικής του συλλογιστικής, όπως και στις αριστουργηματικές ταινίες του της τελευταίας εικοσαετίας, βρίσκεται η ηθική ακεραιότητα: κάθε άνθρωπος πρέπει να εκπληρώνει τις υποσχέσεις του, να εκτελεί την αποστολή του και να συναντά το πεπρωμένο του.
Συγνώμη, αλλά αυτό δεν έχει κομματικό χρώμα. Κατά βάθος, η ομιλία Ίστγουντ προς Ρεπουμπλικανούς δεν είναι μόνο μία από τις πιο "παράξενες" προεκλογικές στιγμές στην ιστορία των ΗΠΑ, όπως έσπευσαν να τη χαρακτηρίσουν, είναι ίσως η πιο ανατρεπτική. Ο Ντέιβιντ Ντένμπι στο New Yorker ήταν από τους πρώτους που έσπευσαν να τον υπερασπιστούν: "Πολλοί σχολιαστές παραπονούνται για τον ξύλινο, προκατασκευασμένο λόγο των ομιλιτών των συνεδρίων και, όταν κάποιος αποτολμά κάτι εκτός κειμένου, κάπως περίεργο, το αντιμετωπίζουν σαν καταστροφή..."
Το κομματικό ακροατήριο -ανάμεσά τους θρησκόληπτοι, ακραία συντηρητικοί, πολέμιοι των εκτρώσεων, αρνητές της θεωρίας της εξέλιξης και φανατικοί υπέρμαχοι της οπλοκατοχής- τον αποθέωσε. Πόσοι ήξεραν ότι έχει ψηφίσει και Δημοκρατικούς στο παρελθόν; Ότι τάσσεται κάθετα εναντίον κάθε στρατιωτικής επέμβασης σε τρίτη χώρα, είτε αυτή λέγεται Κορέα, Βιετνάμ, Αφγανιστάν ή Ιράκ; Ότι αναγνωρίζει το δικαίωμα επιλογής στην άμβλωση και είναι υπέρ των γάμων των ομοφυλοφίλων; Ότι τον "καίει" η παγκόσμια υπερθέρμανση και η καταστροφή του περιβάλλοντος; Ότι χάρηκε με την εκλογή Ομπάμα, πιστεύοντας ότι ξημερώνει μια νέα μέρα κατευνασμού των φυλετικών παθών για την Αμερική, αλλά πιστεύει ότι οι Δημοκρατικοί όσο και οι Ρεπουμπλικανοί έχουν παραβιάσει θεμελιώδεις αρχές τους προδίδοντας τους ψηφοφόρους τους; Πόσοι θυμούνταν ότι η περιβόητη διετής θητεία του (1986-88) ως δημάρχου στην παραλιακή πόλη Καρμέλ της Καλιφόρνια είχε στόχο να χαλαρώσει τη νομοθεσία για τις χρήσεις δημόσιου χώρου, να επιτρέψει τα παγωτά και τα φρίσμπι στα πάρκα; Και ότι, όταν ο πατέρας Μπους διανοήθηκε να τον ορίσει συνυποψήφιο, εκείνος γύρισε την πλάτη, αστειευόμενος πως ποτέ δεν του άρεσαν οι δεύτεροι ρόλοι;
Ο Ίστγουντ χαρακτηρίζει ευνοϊκό μπουρίνι την αλληλουχία ταινιών -από τους αριστουργηματικούς "Ασυγχώρητους" στο "Million Dollar Baby", από τις "Σημαίες των πατέρων μας" και τα "Γράμματα από την Ιβοζίμα" στην "Ανταλλαγή" και στο "Gran Torino"- που τον τοποθέτησε, μετά τα 60 χρόνια του, στο πάνθεον της κινηματογραφικής δημιουργίας. Αυτόν, που η θρυλική κινηματογραφική κριτικός Πολίν Κάελ κάποτε είχε χαρακτηρίσει "προσωποποίηση του μεσαιωνικού φασισμού", με αφορμή την περσόνα του επιθεωρητή Κάλαχαν. Με τις μεταγενέστερες ταινίες του, αποδόμησε και αποκήρυξε τα πάντα. Την εξιδανίκευση της βίας, την αποθέωση της αυτοδικίας, το τρίπτυχο πατρίς-θρησκεία-οικογένεια, τους μύθους στους οποίους στηρίζεται το αμερικάνικο "μεγαλείο". Όχι πως δεν πιστεύει πια σε αυτό, ίσα-ίσα, το υπερασπίζεται με όλες του τις δυνάμεις. Απλώς, θεωρεί πως πηγή του είναι ο άνθρωπος -ο ανώνυμος ήρωας, ο βιοπαλαιστής, η ανυπεράσπιστη μάνα που παλεύει με το σύστημα, το φτωχό κορίτσι που ματώνει στο ρινγκ, ο μισαλόδοξος γέρος της διπλανής πόρτας που τη δεδομένη στιγμή θα θυσιαστεί για να πράξει το σωστό. Το είπε: Δημοκρατικοί, Ρεπουμπλικανοί, Φιλελεύθεροι, είστε οι καλύτεροι στον κόσμο.
Στα media -παραδοσιακά, ηλεκτρονικά και social- ξέσπασε θύελλα. Τον ειρωνεύτηκαν, τον χλεύασαν. Καρφί δεν του καίγεται. Είναι, να θυμίσουμε, ο άνθρωπος που στο απόγειο της δόξας του ως σκληρός του Χόλιγουντ (1978) γύρισε κωμωδία με συμπρωταγωνιστή έναν ουρακοτάγκο. Είναι ο ζωντανός θρύλος, ο οποίος επιτρέπει στην κατά 37 έτη νεότερη σύζυγό του (με ρίζες αφρικανικές, ιαπωνικές, ευρωπαϊκές και λατινοαμερικανικές) να "διασύρει" το όνομα, μετατρέποντας την οικογένεια σε ριάλιτι σόου. Έχει και "πληρώνει". Έχει το ανάστημα, το ειδικό βάρος, τη σοφία των χρόνων του, το ηθικό και καλλιτεχνικό κεφάλαιο. Δουλεύει ασταμάτητα, γιατί θυμάται τον πατέρα του, ο οποίος όταν σταμάτησε μαράζωσε και πέθανε. Και όταν του δίνεται η ευκαιρία να εμπλακεί στα πολιτικά, κάνει του κεφαλιού του. "Αυτός ο άνθρωπος παραμένει ένα μυστήριο για μένα, έχω πολλά ερωτήματα αναπάντητα", είχε πει προμοτάροντας την ταινία του για τον Τζ. Έντγκαρ Χούβερ, αυτό το ψυχογράφημα που εστίαζε τόσο στη μακιαβελική δράση όσο και στις ανθρώπινες αδυναμίες και στην ομοφυλοφιλία του. Ε, το ίδιο μυστηριώδης παραμένει και ο ίδιος. Και καλά θα κάνει η Αμερική, δεξιά και αριστερή, όσο τον έχει, να τον χαίρεται.
Η ομιλία του Κλιντ Ίστγουντ στο συνέδριο των Ρεπουμπλικανών υπάρχει σε βίντεο εδώ.
Το κείμενο το έγραψε ο Γιώργος Τσίρος για το Κάπα της Καθημερινής, 9/9/2012.
